Inhoudsopgave
Wat is weerstand?
Weerstand is het resultaat van een innerlijk proces bij personen. Oftewel, in een bepaalde situatie gebeurt iets en een persoon voelt en denkt daar van alles bij. Dat wat hij of zij voelt en denkt is het innerlijk proces. Wanneer dat proces leidt tot een negatief oordeel of een slecht gevoel kan de persoon zich gaan verzetten tegen de situatie. Dit hoeft iemand niet altijd openlijk te doen. Vaak spreken mensen zich helemaal niet uit en openbaart de weerstand zich juist in heel andere zaken.
Omgaan met weerstand in een groep
Als leider moet je er rekening mee houden dat je vaak te maken krijgt met weerstand. Maar hoe ga je daar nou het beste mee om? Het is slim om eerst te kijken naar hoe jij zelf omgaat met weerstand. Ben je vooral bezig met wat er mis gaat in het moment? Ben je bezig met het delen van rationele argumenten? Of probeer je vooral aan te sluiten bij het perspectief van de ander?
Overtuigen lukt vaak niet
We proberen vaak, op basis van rationele kennis, om het standpunt van de ander te veranderen door ze te overtuigen. Maar dat werkt meestal niet. Wanneer je weerstand ervaart, is het belangrijk dat je je verdiept in het perspectief van de ander. Vraag je af wat de betekenis is van de situatie voor de ander. Wat maakt dat die persoon in deze situatie weerstand ervaart?
Accepteer de weerstand
Goede leiders zijn in staat om te accepteren dat er weerstand komt en het juist te gebruiken als relevante informatie. Als je gaat kijken naar de reden voor de weerstand, kan je de informatie die dat oplevert gebruiken als input om anderen te motiveren en uiteindelijk je doel te bereiken.
4 visies op weerstand
Veranderkundigen hanteren bij verandervraagstukken vaak één of meerdere van deze vier visies op weerstand:
1. Gezond-verstand-visie
De gezond-verstand-visie gaat ervan uit dat je mensen kunt overtuigen met meer kennis van zaken en dat zij hun eigen belang opzij moeten zetten. Dat zouden voldoende voorwaarden moeten zijn om te kunnen veranderen. Binnen de gezond-verstand-visie is er weinig begrip voor weerstand tegen verandering. Het wordt gezien als zwak, gebrek aan wilskracht, irrationeel en onbegrijpelijk.
2. Weerstand als taaie gewoonte
Een andere visie op weerstand is dat het een taaie gewoonte is. Deze visie gaat er eigenlijk vanuit dat weerstand voortkomt uit overtuigen waar je je eigenlijk niet zo bewust van bent. Het wordt gezien als een gevolg van leerprocessen uit het verleden. Deze visie benadrukt dat je die oude, ‘slechte’ gewoontes kan veranderen door nieuwe ‘goede’ gewoontes aan te leren. Door continue te oefenen met het aanleren van nieuwe gewoontes voorkom je een terugval in het oude weerstandgedrag. Vanuit deze visie worden veel verandertrajecten aangepakt. Op deze manier wordt er namelijk gekeken naar wat je wel kan doen en hoe er om kan worden gegaan met weerstand. Zo wordt er veel tijd besteed aan dat proces van internalisering.
3. De psychoanalytische visie op weerstand
Deze benadering gaat ervan uit dat je weet wat je moet doen, maar toch niet in staat bent om het te doen. Deze weerstand heeft een betekenis en functie in het leven van die persoon met de weerstand. In deze visie is weerstand tegen verandering een verdediging tegen interne angsten, driften en gevoelens die de persoon bedreigen. Dit wordt ook wel de Freudiaanse visie of benadering genoemd.
4. Weerstand als onderdeel van ambivalentie
Je kunt geconfronteerd worden met gedrag van groepsleden dat onduidelijk is. De ene keer lijkt het dat ze willen veranderen, de andere keer kijken ze er weer anders tegenaan. Deze ambivalentie kan erop duiden dat teamleden met zichzelf in conflict zijn. Ze zijn nog heel hard bezig met dat innerlijke proces en weet zelf nog niet goed hoe ze erin staan.
Wat moet je doen bij weerstand in het team?
Stel dat er een zeilboot is die van A naar B vaart volgens een bepaalde koers. De zeilen staan zodanig dat de wind erin komt en de boot regelrecht op het doel, B, afvaart. Maar dan draait de wind 180 graden, de tegenwind wakkert bovendien nog aan. De zeilen wapperen, er ontstaat weerstand. De zeiler kan vervolgens twee keuzes maken:
De eerste optie is om vast te houden aan de uitgestippelde koers. De bekende, vertrouwde en huidige route. Wat gebeurt er dan? De boot kan niet tegen de wind in varen en zal dus stil komen te liggen. Uiteindelijk wordt de boot zelfs achteruit geblazen. De boot zal in ieder geval hoogstwaarschijnlijk nooit bij punt B aankomen. De boot zal ergens anders uitkomen of misschien zelfs vergaan.
De tweede optie is om de koers te verleggen en de zeilen aan te passen. Je eerdere doel loslaten. Wat gebeurt er dan? De zeiler accepteert de situatie, neemt zijn (tijd)verlies en past zich aan. De boot vaart dan een andere koers, maar krijgt wel weer de wind in de zeilen. De zeiler zal wellicht moeten zigzaggen en steeds door die wind heen varen, maar uiteindelijk zal punt B worden bereikt. Misschien duurt het wel driemaal zo lang en kost het driemaal zoveel moeite. Door de nieuwe situatie te accepteren, het verlies te nemen en zich aan te passen, wordt het doel bereikt. De koers is veranderd, maar niet het doel.
Tips bij weerstand
1. Probeer de gezond-verstand-visie achter je te laten
Weerstand gaat niet alleen over wat er in het hoofd gebeurt, maar het gaat ook over het gevoel en het innerlijk conflict.
2. Verdiep je in de ander en ga op zoek naar het perspectief
Probeer je te verdiepen in de ander en op zoek te gaan naar wat het perspectief is van deze persoon.
3. Vraag je af wat de betekenis is van de situatie voor de ander
Iedereen heeft een andere positie binnen een team. Wanneer jij als leidinggevende een verandering door wilt voeren, kan iemand uit je team gaan tegenstribbelen. Bedenk dan goed dat jullie waarschijnlijk een andere waarheid hebben.
4. Accepteer de weerstand en gebruik het als relevante informatie
Er zijn twee opties die je hebt als leidinggevende wanneer je weerstand ervaart. De eerste optie is om je vast te houden aan je eigen ideeën, de bekende en vertrouwde weg. Als je doorgaat op deze weg en je krijgt tegelijkertijd veel weerstand, dan wordt het erg moeilijk om je doel te bereiken. De tweede optie is om de situatie te accepteren en om je dus aan te passen aan nieuwe omstandigheden. Het doel blijft hetzelfde, maar de weg ernaartoe verandert. Doordat je de situatie accepteert ben je in staat om dingen aan te passen, uit te zoomen en te kijken wat er nodig is.
Als weerstand een conflict wordt
Als de weerstand toch omslaat in een conflict. Kies dan bewust jouw conflicthanteringsstijl. Hier kun je meer lezen over het omgaan met conflicten.